دوای سەردانی مەراسیمی چلەی ئیمام حوسێن لەكەربەلا، لایەنە سیاسییەكانی عێراق خۆیان بۆ قۆناغێكی نوێی ململانێی سیاسی ئامادە دەكەن، كە مەترسیدارترە لەو قۆناغەی پێش ئەو سەردانە، بەپێی شیكردنەوەی رۆژنامە بیانیەكان، كە باسی لە داتا و جوڵەی نوێ كردووە كە لەلایەن هەماهەنگییەوە ئەنجامدراون هێزەكانی چوارچێوە و ڕەوتی سەدری وەك ئامادەكارییەك بۆ قۆناغی دوای ئەربەعین، دوای بڕیاری دادگای فیدراڵی عێراق، ڕەتكردنەوەی داواكەی سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، و دەركەوتنی نیشانەكانی لێكترازان لە چوارچێوەی ڕەوتی سەدری و چوارچێوەی هەماهەنگی .
بزووتنەوەی سەدری كە ئەو كەسە ناوخۆییە لە راپۆرتێكی پێشوودا ئاماژەی پێكردبوو، كە لە هۆكارەكانی دەركەوتنی نیشانەكانی ناكۆكی ناوخۆیی لەنێو ریزەكانیدا، شكستهێنانی شوێنكەوتووانی بزووتنەوەكە لە كۆنترۆڵكردنی ناوچەی سەوز لە كاتی شەڕ و پێكدادانەكانی شەوی... سیی حوزەیران، جگە لە كاریگەرییەكانی ئەو فشارەی كە میدیای بیانییەكان دەیانگوت، كە ئێران لەسەر بزووتنەوەی سەدری دەیكات، لە هەوڵێكدا بۆ تێپەڕاندنی پێكهێنانی حكومەتێكی كۆدەنگی كە پێچەوانەی خواستەكانی ڕێبەری ڕەوتی سەدری بێت، موقتەدا سەدر، بۆ پێكهێنانی حكومەتێك كە هەڵگری سروشتی زۆرینەی سیاسی بێت.
سەبارەت لەهەڵوێستی نوێیان، چوارچێوەی هەماهەنگی شاهیدی ناكۆكی ناوخۆییە لەسەر دووبارە بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەكان، وەك سەرۆكوەزیرانی پێشووی عیراق نوری مالیكی و سەرۆكی عەسائیبی ئەهلی حەق، قەیس خەزعەلی، دژی دووبارە بەڕێوەچوونی پرۆسەی دەنگدانن، لە كاتێكدا سەرۆكی هاوپەیمانییەك لەگەڵیدا هاوڕایە، ئەلفەتح هادی عومەری، بزووتنەوەی حیكمەت عەمار حەكیم، جگە لە كەسایەتی و لایەنە سیاسییەكانی دیكەی ناوەوە چوارچێوەكە.
قۆناغی داهاتوو، بەپێی ئەوەی ڕۆژنامەكان ئاماژەیان پێكردووە، ناكۆكی سیاسی زیاتری لێدەكەوێتەوە، كە دەڵێت عێراق بەرەو "لێواری شەڕی ناوخۆ" دەبات، بەپێی ئەوەی كە سیاسەتی دەرەوە ئاماژەی پێكردووە، لە كاتێكدا ڕۆژنامەی وەتەن نیوز جەخت لەوە دەكاتەوە كە دووبارە هەڵبژاردن نابێتە هۆی چارەسەركردنی كێشە سیاسییەكانی ئێستا، بە لەبەرچاوگرتنی ڕەتكردنەوەی لایەنەكان دەستبەرداری داواكارییەكانیان دەبن بەرەو پێكهێنانی حكومەتێكی داهاتوو.
ئەم ڕووداوانە هاوكاتن لەگەڵ ئەو هەواڵانەی كە لەلایەن ڕوانگەی نێودەوڵەتی قەیرانەكانەوە بڵاوكراوەتەوە سەبارەت بە پاراستنی باری ئاگاداری گشتی حكومەتی عێراق لە جومگەكانی هێزە چەكدارەكانی و بڵاوەپێكردنی بەرفراوانی لەناو شاری بەغدای پایتەخت و هەندێك لە پارێزگاكانی دیكە دوای كۆتایی هاتنی سەردانەكەی ئەربەعین، لە… پێشبینی ڕوودانی خۆپیشاندانی سەدری و دژە خۆپیشاندان كە ڕەنگە ببێتە هۆی دووبارەبوونەوەی توندوتیژی لە ناوچە بەرفراوانەكانی وڵاتدا.
عێراق لە لێواری "شەڕی ناوخۆیی شیعەكان"دایە... دەستێوەردانی ئەمریكا و ئێران هەڕەشە لە داهاتووی ئەو وڵاتە دەكات
سیاسەتی دەرەوەی ئەمریكا، لە شیكارییەكدا كە لە پانزەی ئەیلوولی ئەمساڵدا بڵاوكراوەتەوە، پشتڕاستی كردەوە كە حكومەتی عێراق و دەزگا نێودەوڵەتییەكانی پەیوەست بە مەلەفی ئەمنی ناوخۆی عێراق ئێستا چاوەڕێی ئەوە دەكەن "خۆپیشاندانی نوێ سەرهەڵبدات" لەو وڵاتەدا دوای كۆتایی هاتنی چلەی ئیمام حوسێن ، ئاماژە بەوە دەكات كە "ئێران راستەوخۆ دەستوەردانی لە پرۆسەی سیاسیدا كردووە" عێراق لە رێگەی هەوڵەكانی بۆ كشانەوەی كاریگەریی ئایینی و یاسایی لە رێبەری رەوتی سەدری موقتەدا سەدر لە رێگەی دەسەڵاتی ئایینی كازم ئەلحەیری كە نوێنەرایەتی مەعنەوی دەكات دەسەڵاتی شوێنكەوتووانی سەدر.
ئەم دەستێوەردانانە لەلایەن ڕۆژنامەكە وەسف كران، سەرەڕای دەركەوتنیان وەك "سەركەوتن بەسەر سەدر"دا، ڕەنگە دواجار ئەنجامێكی دژە بەرهەمی لەسەر پرۆسەی سیاسی عێراقی لێبكەوێتەوە كە ئەلسەدر سەری بۆ دووبارە داڕشتنەوەی كاریگەرییە سیاسی و ئایینییەكانی بە شێوەیەكی نوێ بێت لە قۆناغی ئێستادا، بابەتێك كە ئەنجامەكەی بەم زووانە دەردەكەوێت، بەپێی وەسفەكەی، ڕوونی دەكاتەوە "جووڵەی سەدرییەكان لە شەقام نوێنەرایەتی پەیامێكیان بۆ تاران دەكرد كە دەیانگوت لەوانەیە هەوڵبدات كاریگەری لەسەر سیاسەتی عێراق هەبێت، بەڵام سەدر هێشتا كۆنترۆڵی ئەو... شەقام."
رۆژنامەكە رایگەیاندووە، "شەڕێكی بەردەوامی نێوان سەدر و ئێرانە" كە بە ئاشكرا دوای هەڵبژاردنەكانی ساڵی رابردوو لە ئۆكتۆبەری ٢٠٢١ دەستیپێكرد، تەنیا ئەو ناكۆكیانە نین كە كاریگەرییان لەسەر دۆخی ئەمنی عێراق هەیە، جۆ بایدن ئەمریكی بەهۆی ئەوەی بە ئەنقەست " ئاگری گرت". شەڕێكی گەورەی ناوخۆیی لە عێراقدا بە ئامانجی لاوازكردنی ئێران." دروست كرد، ئەم كاریگەرییانە بەپێی وەسفی سیاسەتی دەرەوە، خەریكە قورسایی دۆخەكە زیاد دەكات و دەبێتە هۆی توندوتیژی زیاتر بۆ پرۆسەی سیاسی هەستیاری ئێستا، وەك خۆی باسی كردووە.
ئەو ململانێیە ناوخۆییەی شیعە، كە رۆژنامەكە بە "خراپترین"ی مێژووی عێراقی تا ئێستا وەسف دەكات، دەگەڕێتەوە بۆ رووخانی "هاوپەیمانی یەكگرتووی عێراق"، كە هەموو لایەنە شیعەكانی گرتبووەوە و ساڵانێك بوو خەریك بوو درزی تێدەكەوت، ئاماژە بەوە دەكات كە بێتوانایی لایەنە شیعەكان لە دوورخستنەوەی جیاوازییەكانیان لە پرۆسەی سیاسی و زیادبوونی ناڕەزایی جەماوەری لە نوخبەی سیاسی، دابەشبوونی ئێستای نێوان بزووتنەوەی سەدری و لایەنەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی زیاد كردووە.
سەدر بەدوای "ئاماژەیەكی نوێ"دا دەگەڕێت وەك بەدیلێك بۆ ئەلحەیری.. پەیوەندی بە تشرینەوە كرد بۆ دامەزراندنی "هاوپەیمانی".
تۆڕی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لای خۆیەوە دووپاتی كردەوە كە لایەنە سیاسییە ناڕازیەكان ماوەی "ئارامی گرژ"یان بەكارهێناوە كە لە ئەنجامی سەردانەكەی ئەربەعینەوە هاتووەتە ئاراوە بۆ تاوتوێكردنی بزووتنەوەكانیان بۆ قۆناغی داهاتوو، هەروەها بۆ دووبارە بنیاتنانەوەی ستراتیژی سیاسی خۆیان، ئاماژە بەوە دەكات كە بزووتنەوەی سەدری، سەرەڕای ئەو "سەركەوتنە ڕووكەش"یەی كە لایەنەكان نیشانیان دا. پشتگیری ئێرانی كرد"، وەك خۆی لە دژی وەسفی كردبوو، بەڵام هێشتا كاریگەرییەكی ئەوتۆی هەبوو كە هەڕەشەی لێ بكات دوای "نمایشكردنی هێز لە ناوچەی سەوز".
تۆڕەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، كە بزووتنەوەی سەدری ئێستا كار لەسەر دووبارە بنیاتنانەوەی ستراتیژی خۆی دەكات بۆ قۆناغی داهاتوو، جەختیشیكردەوە، "كارێكی زۆر لەبەردەم سەدرییەكاندایە پێش ئەوەی دەستپێشخەرییەكە بەدەستبهێننەوە و كاریگەر بن"، ئاماژە بە ڕۆڵی ئەوان دەكات لە پرۆسەی سیاسیدا دوای كشانەوەی تەواوەتی سەدر لە پەرلەمانی عێراق و دەستلەكاركێشانەوەی ئەندامانی بلۆكەكەی لە كورسییەكان.هەڵبژاردنی پەرلەمانی كە لەماوەی هەڵبژاردنەكانی ڕابردوودا بەدەستیان هێنا.
میدل ئیست ئای بە گێڕانەوە لە سەرچاوەكانی ناو سەركردەكانی رەوتی سەدری ئاماژەی بەوەدا كە موقتەدا سەدر رێبەری بزووتنەوەكە دوای "سەركەوتنی ئێران لە دزینی شەرعیەتی ئایینی و مەعنەوی" بۆ شوێنكەوتووانی، بەدوای "ئاماژەیەكی ئایینی بەدیل"دا دەگەڕێت كە چێژی لێ وەرگرتووە بە پەیڕەوكردنی ئاماژەی كازم ئەلحەیری." ئەو وتی، "ئەلسەدر مەرجی دانا بۆ هەڵبژاردنی ئاماژەیەكی ئایینی نوێ بۆ شوێنكەوتووانی، لەوانە ئەوەی كە لە ئێران دوور بێت، و لە عێراق جێگیر بێت."
لە قۆناغی داهاتووشدا، تۆڕەكە ئاماژەی بەوەكردووە، جارێكی دیكە شاهیدی جوڵەی رەوتی سەدری بۆ سەر شەقام دەبێت دوای بڕیاری دادگای فیدراڵی بۆ رەتكردنەوەی ئەو دۆسیەیەی پێشكەش كراوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی ئێستا، ئاماژە بەوە دەكات، "تاكە بژاردە لەبەردەم سەدر ئێستا". چوونە سە ر شە قامە بۆ پاڵنانی هە ڵوە شاندنە وە ی پە رلە مانی عێراقە”.
و ئاسانكاری بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنی نوێ"، شتێك كە ئەو وتی كە ئەلسەدر هەوڵدەدات لەڕێگەی هاوپەیمانییەكی "ناسروشتی"ەوە بەدەستی بهێنێت.
ئەو سەرچاوانەی كە لەلایەن تۆڕەكەوە ناویان ئاشكرا نەكراوە، زانیارییان پێگەیاندوون كە پشتڕاستی دەكەنەوە كە بەرپرسانی رەوتی سەدری ئێستا لە پەیوەندیدان لەگەڵ سەرانی خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەر و چالاكوانانی سیاسی ناوخۆیی، بە ئامانجی "دامەزراندنی خۆپیشاندانی هاوبەش لەنێوان هەردوولادا، كە". بە هاوپەیمانی سروشتی هەژمار ناكرێت، بەڵكو بەهۆی ناڕازیبوون لە دەرئەنجامی پرۆسەی سیاسی ئێستا یەكدەگرن،" بەدواداچوون. ئەگەر هاوپەیمانی نێوان هەردوو حزبەكە بەدی بهێنرێت و خۆپیشاندانی هەماهەنگ ئەنجام بدرێت، لایەنەكانی دیكە ڕووبەڕووی تەحەدایەكی بێ وێنە دەبنەوە" ئه و كچە وتی. ئەلسودانی وەك كاندیدی چوارچێوە بەردەوامە.. دانیشتنێكی داهاتوو دوای چل ڕۆژی نێوان ئەلسەدر و كەسایەتییە سیاسییەكان
ناكۆكییە سیاسییەكان كە گرنگترینیان رەتكردنەوەی موحەمەد شیعە سودانی وەزیری پێشووی كارو كاروباری كۆمەڵایەتی بوو لەلایەن سەدرەوە بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران دوای كاندیدكردنی لەلایەن پارتەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی، دوای كشانەوەی سەدرییەكان بزووتنەوە لە پەرلەمانەوە، جارێكی دیكە گەڕایەوە بۆ پێشەوە و زیاتر لە پێشوو، بەپێی وەسفی تۆڕی هەواڵی نیشتمانی , كە ڕایگەیاندووە كە كۆبوونەوەیەك لە نێوان "هێزە نیشتمانییەكان" ئەنجامدراوە، وەك لە بەیاننامەیەكی فەرمیدا وەسف كراوە، كە لایەنەكانی كۆكردەوە لە چوارچێوەی هەماهەنگی، و لە ئەنجامدا بووە هۆی هێشتنەوەی كاندیدبوونی ئەلسودانی بۆ پۆستی سەرۆك وەزیران سەرەڕای دژایەتیكردنی سەدر.
ئەلشەبەكە بە گێڕانەوە لە كەریم ئەبو سودە، یەكێك لە سیاسەتمەدارانی هاوپەیمانی سەروەری رایگەیاندووە، "دوای كۆتایی هاتنی چلەمین مەراسیمەكە شاندێكی باڵا سەردانی سەدر دەكات لە ماڵەكەی خۆیدا بۆ تاوتوێكردنی مەرجەكانی پێش كاندیدكردنی ئەلسەدر". سودانی و پێكهێنانی حكومەتی داهاتوو." ئاماژەی بەوەدا كە ڕەنگە شاندەكە لەنێو كەسایەتییەكانیدا، محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئێستای پەرلەمانی عێراق، نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستانی عێراق، جگە لە سەرۆكی هاوپەیمانی فەتح، لەخۆبگرێت هادی عامری.
ئەو زانیارییانەی تۆڕەكە ئاشكرایان كردوە ئاماژەیان بەوە داوە كە لە كۆبوونەوەكەدا لەگەڵ ئەلسەدر تاوتوێی داواكارییەكانی دەكات بۆ مانەوەی هەردوو سەرۆكی حكومەتی دەستلەكاركێشاوە، مستەفا كازمی و بەرهەم ساڵح لە پۆستەكانیان لە ماوەی هەڵبژاردنەكانی داهاتوودا، سەرەڕای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان، ئاماژە بەوە دەكات كە "چوارچێوەی هەماهەنگی بەردەوامبوونی كازمی لە هەڵوێستەكەیدا بۆ ماوەیەكی زیاتر ڕەتدەكاتەوە." "لە كۆبوونەوەكەدا لەگەڵ ئەلسەدر باس لە كەسایەتییەكی ڕەزامەندی سەرۆكوەزیران دەكرێت كە سەدر قبوڵ دەكات سەرەڕای پێداگریی چوارچێوەكە لەسەر كاندیدكردنی ئەلسودانی". لە هەوڵێكدا بۆ گەیشتن بە چارەسەرێكی كاتی بۆ قەیرانی سیاسی ئێستا.