چوارچێوەی هەماهەنگیەكە كرانەوەی مەرجداری بۆ دەستپێشخەریی موقتەدا سەدر، پیاوی ئایینی شیعە بۆ چارەسەركردنی قەیرانی سیاسی عیراق نیشان دا، لە كاتێكدا كە جەماوەرێكی زۆر لە لایەنگرانی سەدرییەكان لە دانیشتنی ئاشكرای خۆیان لە ناوچەی سەوزی بە قورسی قەڵاكراو لە بەغدا بەردەوام بوون.
چاودێران پێیان وایە ئەو مەرجە "مینڕێژكراوانەی" كە لە چوارچێوەی رێككەوتن لەسەر هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و چوون بۆ هەڵبژاردنی نوێ كێشراون، لە راستیدا نوری مالیكی ركابەری سەرسەختی سەدرن، كە پێشتر لە یەكەم كاردانەوەكانیدا بەرامبەر بە داواكاریەكانی سەدر باسی لەوە كردبوو كاتێك جەختی لە پێویستی ئەوەی كردەوە كە پەنا بۆ "میكانیزمە دەستوورییەكان و كۆدەنگی نیشتمانی" ببرێت بۆ گفتوگۆكردن لەسەر هەر دەستپێشخەرییەكان.
چاودێران بەڕوونی باس لەوە دەكەن كە مەبەستی ئەلمالیكی، كە لە دوایین كۆبوونەوەی سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگیدا باسی لێوەكرا، پێكهێنانی حكومەتێكی نوێیە بە سەرۆكایەتی كاندیدی چوارچێوەكە، محەمەد شیعە ئەلسودانی، بۆ ئەنجامدانی پرۆسەی... ئامادەكاری بۆ هەر هەڵبژاردنێكی نوێی یاسادانان.
چاودێران ئاماژە بەوە دەكەن كە ئەمە پێچەوانەی خواستی ڕێبەری ڕەوتی سەدرییە كە حكومەتی ئێستای كاربەڕێكەر بە سەرۆكایەتی مستەفا ئەلكازمی ئەركی ئامادەكاری بۆ ئەم مافە بگرێتە ئەستۆ و سەدریش "ڤیتۆ" دەخاتە سودانی، كەیەكێكە لەسەركردەكانی دەوڵەتی یاساو كەسی مالكیە.
ئەلمالیكی گرنگی پابەندبوون بە میكانیزمە دەستوری و یاساییەكان دووپاتكردەوە، سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاساش نووسیویەتی، لە تویتێكدا كە لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تویتەر بڵاویكردووەتەوە، كە “پابەندبوون بە میكانیزمە دەستووری و یاساییەكان تاكە بژاردەیە كە... عێراق لەو قەیرانە یەك لە دوای یەكانە ڕزگار دەكات كە زیانێكی زۆریان بە بەرژەوەندییە باڵاكانی گەلی عێراق گەیاندووە.
ئاماژەی بەوەشكرد، "هەر هەڵبژاردنێكی پێشوەختە دەبێت بەپێی دەستوور و كۆدەنگی نیشتمانی ئەنجام بدرێت، بە شێوەیەك كە یەكێتی نیشتمانی بەرز بكاتەوە و ڕێگری بكات لە دووبارەبوونەوەی ئەوەی لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا ڕوویدا، كە شاهیدی پرۆسەیەكی بێ وێنەی دەستكاریكردن بوو، كاریگەرییەكانی و نەرێنی". كە كاردانەوەیان هێشتا سەرچاوەی ئازارن، دوای ئەوەی بوونە هۆی پچڕانێكی جددی لە نێوان لایەنە سیاسیەكاندا.
چوارچێوەی هەماهەنگی كە چەتری سیاسی بۆ هێزەكانی دڵسۆزی ئێران پێكدەهێنێت، ئێوارەی ڕۆژی پێنجشەممە پشتیوانی خۆی بۆ هەر ڕێگایەكی دەستووری بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی قەیرانە سیاسییەكان و بەدیهێنانی بەرژەوەندییەكانی خەڵك، لەوانەش ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە، دووپات كردبووەوە، بەو مەرجەی كە كۆدەنگی نیشتمانی لەسەر بێت هەڵبژاردنی پێشوەختە بەدەست دێت و ژینگەیەكی سەلامەت بۆ ئەنجامدانیان دابین دەكرێت.
ئەم هەڵوێستانە لە وەڵامی بانگەوازی موقتەدا سەدر، سەرۆكی رەوتی سەدری كە رۆژی چوارشەممەی رابردوو بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی ئێستا و ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە، دێن.
دەستووری عێراق ڕێگە بە پەرلەمان دەدات خۆی هەڵبوەشێنێتەوە، بە مەرجێك "زۆرینەی ڕەهای ئەندامەكانی پەسەندی بكات، لەسەر داوای یەك لەسەر سێی ئەندامەكانی"، واتە دەبێت ئەلسەدر ڕەزامەندی چوارچێوەی هەماهەنگی وەربگرێت.
سەبارەت بە بژاردەی دیكەش لەسەر داوای "سەرۆكی حكومەت و بە ڕەزامەندی سەرۆكی كۆمار"ە. لەم حاڵەتەدا گومانێكی دەستووری هەیە، چونكە سەرۆكوەزیران و سەرۆكی ئێستای كۆمار بەسەرچووە ، و ئەمەش خاڵێكە كە مالیكی پشتی پێ دەبەستێت بۆ پاڵنانی ئەلسەدر بۆ گۆشەیەك.
لە ماوەی دە مانگی ڕابردوودا، عێراق شاهیدی گەمارۆیەكی سیاسی بووە لە كاتێكدا ترسی ئەوە هەیە كە وڵاتەكە بچێتە گۆڕەپانی توندوتیژی، لە ژێر رۆشنایی ئەو گەمەی "زیرەكی" كە هەردوو لایەن ئەنجامی دەدەن، هەروەها دۆخی گرژی لە شەقامدا.
دەیان هەزار لایەنگری سەدرییەكان لە نوێژی هەینی لە ناوچەی سەوز بەشداریان كرد، ئەمەش دوای سێ هەفتە لە ئەنجامدانی نوێژێكی هاوشێوە لە گەڕەكی جەماوەری شاری سەدر لە ڕۆژهەڵاتی پایتەخت.
خۆپیشاندەران لە ژێر چەتردا پەنایان گرت لە خۆری سووتاو و پلەكانی گەرما لە ٤٦ پلەی سەدی تێپەڕاند و ئاڵای عێراق و وێنەی موقتەدا سەدریان هەڵدا، لەكاتێكدا لەسەر ڕێگایەكی دوور و درێژدا دەڕۆیشتن كە بەرەو گۆڕەپانەكە دەڕوات. لەم نێوەندەدا دروشمی "بەڵێ بەڵێ بۆ ئاغا"یان دەوتەوە، ئەمەش وەك ئاماژەیەك بۆ سەدر.
كاتێك وتاری هەینی دەستی پێكرد، نوێژخوێنان هاواریان دەكرد: “بەڵێ بەڵێ بۆ چاكسازی” و “نەخێر نەخێر بۆ گەندەڵی”. محەمەد ئەلموسەوی بانگخوازی هەینی لە وتارەكەیدا بۆ نوێژخوێنان رایگەیاند "ئێمە لەم رۆژەدا لە مینبەری هەینین، هاوسۆزی خۆمان رادەگەیەنین لەگەڵ داواكارییەكانی... رێبەر موقتەدا سەدر... كە بریتییە لە هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان". و هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدرێت”.
ئەو پێیوایە كە "عێراق دیلی گەندەڵی و گەندەڵەكانە"، ئیدانەكردنی هەروەها "خراپبوونی ئاشكرا لە بوارەكانی خزمەتگوزاری و تەندروستی و پەروەردە" و "هاتنی ژمارەیەكی زۆر لە خوار هێڵی هەژاری، لە بەرامبەر دەوڵەمەندكردنی زیادەڕۆیی لە... تێچووی بژێوی خەڵك".
لایەنگرانی موقتەدا سەدر بە سیمبولی ئۆپۆزسیۆن و دژە گەندەڵی دەبینن، هەرچەندە زۆرێك لە لایەنگرانی لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا پۆستی باڵای حكوومەتیان بەدەستەوە بووە.
وە لە نزیك پەیكەری كەوانەكە كە لە دوو شمشێر پێكهاتووە لە گۆڕەپانی ئاهەنگەكەدا، شێخ عەلی عوتابی كە بەشداری لە نوێژەكەدا كردووە، وتی كە سەدر “كاتێك دەیەوێت خەڵك بۆ شتێك دابمەزرێنێت كە داوای نوێژی هەینی بەرەكەتدار دەكات و ڕیزەكانی موسڵمانان یەكدەخات”.
قاسم ئەبو مستەفا، فەرمانبەرێكی تەمەن ٤٠ ساڵەی خۆپیشاندەر وتی: نوێژی ئەمڕۆ نوێژی ملیۆنی یەكگرتووە. ئاماژەی بەوەشكرد، "نوێژ دڕكێكە لە دوژمندا، دەمانەوێت لە هەمان كاتدا هەڵبژاردن و چاكسازی دووبارە بكاتەوە". دوای كۆتایی هاتنی نوێژەكە، سەدان لایەنگر گەڕانەوە بۆ دانیشتنی كراوە، كە نزیكەی هەفتەیەك لەمەوبەر ڕایانگەیاند.
دانیشتنەكە بۆ ناڕەزایەتی دەربڕین بەرامبەر بە كاندیدی سەرۆك وەزیران دەستیپێكرد، بەڵام چاودێران پێیان وایە كە ئەلسودانی تەنها بیانوویەك بووە لە ئێستاوە بۆ جوڵاندنی شەقام، بەو پێیەی ئامانجی سەرەكی ئەلسەدر كۆنتڕۆڵكردنی پرۆسەی سیاسییە لە دەرەوە، دوای ئەوەی نەیتوانی ئەمە بەدەستبهێنێت كاتێك لە ناوەڕۆكیدا بوو و كێ سەركردایەتی دەكات.
چاودێران دەڵێن، بەكارهێنانی شەقام لەلایەن سەدرەوە، دوایین كارت پێكدەهێنێت لەبەردەم نەیارە سەرسەختەكەیدا، ئەلمالیكی، كە پێناچێت لە پرۆسەی تەسلیمبووندا بێت، بە پێشنیاركردنی دژە مەرج بۆ قبوڵكردنی هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و... دەستپێكردنی هەڵبژاردنی نوێ.
چاودێران ئاماژە بەوە دەكەن كە ئەو دەستپێشخەرییەی كە سەدر پێشكەشی دەكات مەیلی ئەوەی هەیە كە لاپەڕەیەكی نوێی قەیران بێت نەك كۆتایی تونێلەكە.
ئەلسەدر هەینی لە نەجەف لەگەڵ جێنین پلاسخارت سەرۆكی نوێنەرایەتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق كۆبووەوە. لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانی كورتدا كە دوای كۆبوونەوەكە هات، پلاسخارت وتی كە "لەگەڵ بەڕێز ئەلسەدر باسیان لە گرنگی دۆزینەوەی چارەسەرێك بۆ قەیرانی سیاسی كردووە"، بەبێ ئەوەی ئاماژە بە هیچ پێشكەوتنێك لە دیواری قەیرانەكەدا بكات.