ميقداد شێخ به‌هادين
مقداد شێخ بەهادین

حکومڕانی دروست و سەركەوتوو ئەو حوكمڕانیەیە پایەکانی لەسەربنەمای ئوسوڵ و زانستی سیاسەت و ئابوری و دیبلۆماسی و کۆمەڵایەتی و فیکری و فەرهەنگی و نوێسازی و چاكسازی راستەقینە بیناکرابێت و بەبێ جیاوازی بیروبۆچوون و ئایدۆلۆژیا نمایندەی هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگە بێت، وە ئەگەر بەشێوەیەکی لۆژیکی و واقعی تەماشای شێوازەکانی حکومڕانی وڵاتانی دونیا بکەین و بیخەینە بەر شیکاری زانستیانەوە، ئەوە گەلێک نموونەی جۆراوجۆرمان پێش چاو دەکەوێت، کە هەریەک لەو نموونانە گوزارشت لە شێوازو خەسڵەتی بونیادی و جۆری حکومڕانیەکە دەکات.

لەبنەچەشدا ئەگەر چی چەندین فۆرمی جیاوازی حوكمڕانی و بەڕێوەبردن هەیە, بەڵام لە هەقیقەتدا دەسەڵاتی سیاسی پێویستە گوزارشت لە تێکڕای خواستی هاوڵاتیان بکات لەپێناو فەراهەمکردنی پێداویستییەکانیان و بەدیهێنانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری و پاراستنی بەها نەتەوەیی و کلتووریەکان و رێگا بەگەندەڵی و خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و بەهەدەردانی سامانی وڵات نەدات و ڕێز لە ماف و ئازادی تاک و بەرژەوەندییە گشتییەکان بگرێت و بەرپرسیارێتی کەم و کورتی و شکستەکان لە ئەستۆ بگرێت, بەمەش شكۆ و هەیبەت  دەدات بە سیادە و دام و دەزگاكانی دەوڵەت و ژیانێكی شەرەفمەندانەش بۆ هاوڵاتییەكانی دەستەبەردەكات.

بەڵام کاتێک پرۆسەی حوکمڕانی لەمەبەستە بنچینەیەکانی ترازێنراو لەسکەو شارێگەی خۆی لادراو لەسەر میزاج و جیاوازی فیکری و ئایدۆلۆژیای توندی ناوچەگیری تەقدیسی کەسی بونیادنراو هەموو هەوڵەکان بەو ئاراستەیە بران لەبری دامەزراوە شەرعیەکان دەستەڵات لە چنگی تەنیا کەسێکدا قەتیس بکرێت، ئەو فەزا شێواو و دۆخە ئاڵۆزو نەخوازراوە دەخوڵقێت، کە ئێستا لە هەرێمی کوردستاندا دەیبینین.

ئەوەی ئێستا لە هەرێمی كوردستان دەگوزەرێ و بووەتە بەرنامەو ئامانجی بەڕێوەبردن و دەوڵەتداری ئەوەیە هەموو دەستەڵات و داهات لای یەك كەس و لایەن بێت و ئەوانی تر تەنها چاوەڕوان و دەستەڕوانی دەستی ئەوبن و ئەو وەكو فریشتە و فریادڕەس و خاوەنی هەموو دەستكەوتەكان پیشان بدرێت و ئەوانی تریش تاوانبار و خراپەكار, كە ئەمەش لێکەوتەی خراپی هەبووەو بووەتە هۆی قوڵكردنەوەی ناكۆكییە سیاسیەكان و دروستكردنی مەترسی لە سەر قەوارەی هەرێم و لاوازكردنی و لەگەڵ ئەمانەشدا ئینتیمای خەڵكی بۆ ئەم نیشتیمانە كاڵكردووەتەوە.

ئەو دۆخەی ئێستا لەشاری كفری هاتووەتە کایەوە دەرئەنجامی فەشەلی سیاسی و حوکمڕانی و ئیدارەدانی کاروباری خەڵکە بەشێوەیەکی نائەقڵانی و ناتەندروست و ڕوونیشە کێ گەمەکەری سەرەکی و هەڵسوڕێنەری ئەم حوكمڕانیەیە، شاری کفریش خاوەنی مێژوویەکی دێڕینەو کانگای رۆشنبیریەتە و پاشخانێکی پڕ مەعریفەو کلتوورو رەسەنایەتی و شارستانی هەیە و خەڵکەکەشی هۆشیارن و تێدەگەن کێ خزمەت دەکات و کێش موزایدە، بۆیە ئەو میتۆدەی كە ئەم شێوە ئیدارەدانەی پێ دەکرێت, یاخیەو بەتاڵە لەمانا و مەغزای دەوڵەتداری.

دانیشتوانی ئەو شارە دێرینەی نیشتیمان بەبێ موزایەدەکردن شایستەی خزمەتكردن و ژیانێکی شکۆمەندانەن, پێویستیان بە ئاوڕلێدانەوەی رژد هەیە, چونكە چیتر دۆخی شارەكە بەبەڵێنی بێكردار و دروشمی باق و بریق و فانیلەو شۆرتی وەرزشی و بۆیاخكردنی دیواری چەند قوتابخانەیەك و لێدانی چەند بیرێكی ئاو چارەسەرنابێت, بەڵكو پێویستیان بە پرۆژەی ستراتیژی و كردنەوەی چەندین كارگە و رەخساندنی هەلیكار هەیە, كە لەگەڵ خواست و ژینگەی دەڤەرەكەیاندا بگونجێت و ببێتە فاکتەری بوژانەوەی ژێرخانی شارەكەیان، ئامانجی هەندێ حیزب و حیزبۆچکەش لە خۆتێخزانیان بەداخوازیە ڕەواکانی ئەو شارە شکۆمەندە دیارە بۆچیەو چ مەرامێکی لەپشتە, چونکە خزمەت لەرێگەی بەیاننامە و بەرنامەی تەلەفزیۆنی و کەناڵەکانی ڕاگەیاندنەوە ناکرێت، بەڵکو ئیرادەو هەوڵی پراکتیکی و خەمخۆری و هزریەتی دەوڵەتداری دەوێت.

ئەوانەی  بارەگای حکوومەتیان هێناوەتە سەرشاشەکان  و دەیانەوێ لەڕێگەی راگەیاندنەكانیانەوە بەخەڵكی گەرمیان و كفری بڵێن وەستانی پرۆژەكان و كەمی خزمەتگوزاری لەو شاردا تەنها لە ئەستۆی یەكێتیە, ئەوانەن، كە حكومەت و وەزارەت و داهاتی ئەم وڵاتەیان لایە كێ دەستی گرتوون، کە پارەی پترۆدۆلاری بیرە نەوتەكانی سنووری كفری بۆ ئەو شارەو دانیشتوانەكەی سەرفبكەن؟ لەساڵی (2012)ەوە بەرهەمی كێڵگە نەوتیەكانی حەسیرە و ملەسورە و كەواچەرموو و كارێزە دەفرۆشرێت خۆ ئەگەر بۆ هەر بەرمیلێك نەوت (2) دوو دۆلاریان تەرخان بکردایە بۆ سنوورەكە، ساڵانە چەندین ملیۆن دۆلاری دەكردو دەتوانرا گەورەترین خزمەت بەژێرخان و سەرخانی كفری و هەموو گەرمیان بكرێت، بەڵام تەنها بەژمارەو نووسینی سەرکاغەز خزمەتگوزاری و پرۆژە بۆئەم دەڤەرەو سنوورەکانی ژێر قەڵەمڕەوی سەوز دەبینرێت و لەسەرئەرزی واقعدا هیچ نەبینراوە و نەكراوە، لە كاتێكدا ئەمە چوار ساڵە ئەگەر یەكێتی نەبوایە چەندین كەرتی خزمەتگوزاری لەم دەڤەرەدا بەتەواوەتی فەشەلی دەهێناو پەكی دەكەوت و دەوەستا بە نموونە:

🔹لەغیابی حكومەتدا یەكێتی پاڵپشتی كەرتی تەندروستی و دابینكردنی دەرمان و پێداویستیە پزیشكیەكانی ئەم سنوورەی كردووە.

🔹یەكێتی پارەو شایستە داراییەكانی كۆمپانیاكانی پاككەرەوەی دابین كردووە, لە كاتێكدا نەشیكردووە بەموزایدەو هەڵای ئیعلامی و منەت بەسەر خەڵکیدا.

🔹یەكێتی پاڵپشت و پشتیوانی بەردەوامی وەرزش و وەرزشوانان بووە، لەو چوارچێوەیەشدا جگە لە كردنەوەی خول و پاڵەوانێتی و لەئەستۆگرتنی سەرجەم پێداویستیەكانیتر, هەر لە قەزای كفری (یاریگای شەهید مام جەلال مەسۆیی) بەبڕی (300) ملیۆن دینارو (یاریگای ناحیەی سەرقەڵای) بەبڕی (25) ملیۆن دینار نۆژەنكردووەتەوە. کە لەبنەچەدا ئەوە ئیشی حکوومەتە.

🔹یەكێتی لەخەمی خوێندكارانی زانكۆدابووەو بەشەناوخۆییەكانی بۆ نۆژەنكردوونەتەوەو پێداویستییەكانی بۆ دابین كردوون.

جگە لەمانە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ شەڕی نەگریسی تیرۆریستانیش لەساڵی (٢٠١٤) تا كۆتایی شەڕەكە ئەوە ڕۆڵە قەرمانەکانی یەکێتی بوون بەبێ جیاوازی سنگی خۆیان کردە قەڵغانی پاراستنی ئەم سنوورانەو بەدەیان شەهیدیان بەخشی بەنیشتیمان، کە ڕۆژ هەبووە  بەجارێک دەیان ڕۆڵەی یەکێتی  لەمیحورەکانی گەرمیاندا خوێنیان ئاویتەی خاک و خۆڵی ئەو ناوچانە بووە، لەبەرامبەردا ئەو لایەنانەی ئێستا دەیانەوێ ڕەوتی داواکاریە ڕەواکانی خەڵکی بەئەمەکی کفری بەلاڕێدا بەرن جورئەت و ئامادەییان نەبووە بۆ سەردانیش ئەو سەنگەرانە بەسەر بکەنەوە.

داوجار ئیرادە و ناو و ناوبانگی شاری كفری و جوامێری خەڵکەکەی لەنێو تۆماری قوربانی و سەروەری گەلەکەماندا پێشەنگی لاپەڕەکانی مێژووی گرتووەو لەهیچ دۆخ و سەردەمێکدا سەری بەرزیان بۆ هیچ دەسەڵات و رژێم و زاڵم و داگیرکەرو دوژمنێک نەوی نەکردووەو نایکەن ، پیلانەکانیش ڕون و دیارن، رشتنی فرمێسکی تیمساحی هەندێ هێز و لایەن بۆ تێکدانی گیانی برایەتی و تەبایی نێوان شارو ناوچەکانی گەرمیان و ناشرینكردنی (ی.ن.ك) هیچی لێ شێن نابێ و کەلتووری پێکەوەیی و ژینگەی پتەوی کۆمەڵایەتی لە نێوان شارو پێکهاتەكانی گەرمیاندا مێژوویەكی دوور و درێژی هەیە و بەهەوڵی نەزۆكی هیچ لایەنێك شیرازەی تێكناچێت.